โบราณสถานวัดเจดีย์สี่ห้อง

วัดนี้ตั้งอยู่ตรงข้ามกับวัดเชตุพน นอกกำแพงเมืองโบราณสุโขทัยด้านทิศใต้ ถึงแม้เจดีย์ประธานจะค่อนข้างเล็ก แต่คงเป็นอีกวัดหนึ่งที่สามารถใช้คำว่า "จิ๋วแต่แจ๋ว" เป็นคำอธิบายคุณค่าได้ ชื่อ "เจดีย์สี่ห้อง" นี้เป็นชื่อเดิมที่ชาวบ้านเรียกขานกัน ไม่ทราบว่าหมายถึง อะไรกันแน่ อาจหมายถึงฐานของเจดีย์ที่เป็นรูปสี่เหลี่ยม เจดีย์ประธานเป็นเจดีย์ทรงระฆัง ตั้งอยู่บนฐานรูปสี่เหลี่ยม มีความพิเศษตรงที่ฐานทั้งสี่ด้านประดับด้วยประติมากรรมปูนปั้นรูปบุคคลสวมเครื่องทรงงดงาม นุ่งผ้าซ้อนเป็นชั้นๆ บางองค์มีสองกร บางองค์มีสี่กร แต่ทุกองค์จะถือหม้อน้ำที่มีลายดอกไม้หรือพรรณพฤกษาโผล่ออกมา เรียกว่า "ปูรณฆฏะ" ซึ่งหมายถึง "หม้อแห่งความอุดมสมบูรณ์" แม้ว่าส่วนเศียรของรูปบุคคลเหล่านี้จะไม่มีแล้ว แต่ร่องรอยของปูนปั้นที่หลุดออกไปของรูปบุคคลรูปหนึ่งปรากฏเหมือนเศียรนาค 5 เศียรอยู่ รูปแบบเช่นนี้พบในลังกาค่อนข้างมาก ในฐานะ "มนุษยนาค" ผู้รักษาทรัพย์ในดิน และผู้พิทักษ์ศาสนสถาน สลับกับรูปช้างและสิงห์ เจดีย์ประธานได้รับการบูรณปฏิสังขรณ์หลายครั้ง ส่วนยอดที่เรียกว่า "ปล้องไฉน" ของเดิมพังทลายลงมาอยู่ด้านข้างเจดีย์จนถึงปัจจุบัน ภายในเคยขุดพบกรุที่เขียนลายพรรณพฤกษาปิดทองร่องชาด (เขียนลายสีทองบนพื้นสีแดง) พบพระพุทธรูปและ "พระพิมพ์นางพญาเสน่ห์จันทร์" บรรจุอยู่รอบๆ เจดีย์ประธานมีเจดีย์รายหลายองค์ด้วย ด้านหน้าของเจดีย์มีวิหารขนาดใหญ่มาก แม้หลังคา และผนังส่วนใหญ่จะพังทลายลงมาหมดแล้ว แต่ก็ยังเหลือสภาพพอให้เห็นว่าเป็นผนังที่หนา ด้านในยังเหลือร่องรอยของพระพุทธรูปองค์ใหญ่ก่อด้วยอิฐ เหลือเพียงส่วนพระเพลา (ตัก) การสร้างอาคารขนาดใหญ่ด้วยผนังหนาและสูงทึบแบบนี้ไม่นิยมนักในยุคที่ศิลปกรรมสุโขทัยรุ่งเรือง แต่เป็นที่นิยมในศิลปกรรมแบบอยุธยา สอดคล้องกับพื้นที่แถบนี้ที่อยู่ไม่ไกลจากถนนโบราณที่เรียกว่า "ถนนพระร่วง" ที่เชื่อมเมืองสุโขทัยเข้ากับเมืองกำแพงเพชร ที่เป็นฐานที่มั่นหนึ่งของกรุงศรีอยุธยาที่พยายามแผ่อำนาจมาปกคลุมสุโขทัย ใกล้ๆ วิหาร มีอุโบสถขนาดเล็ก ล้อมรอบด้วยใบเสมา ตั้งอยู่บนเนิน แยกส่วนออกจากสิ่งก่อสร้างหลัก ในสมัยสุโขทัยนั้น อุโบสถมีความสำคัญน้อยกว่าวิหาร เพราะเป็นสถานที่ประชุมเฉพาะพระสงฆ์สำหรับทำสังฆกรรม จึงไม่สร้างให้มีขนาดใหญ่ และมักสร้างแยกออกมาจากสิ่งก่อสร้างหลักของวัด หลายวัดไม่มีอุโบสถ สันนิษฐานว่าคงมีพระสงฆ์จำพรรษาไม่มาก จึงไปใช้อุโบสถร่วมกับวัดอื่นๆ ก็ได้ สิ่งที่ต้องห้ามพลาด - เจดีย์ประธานและเจดีย์รายต่างๆ - ภาพปูนปั้นที่ฐานเจดีย์ ดูข้อมูลเพิ่มเติมได้ที่ Link : http://www.phraruangheritage.com/th/travel_historicalpark_sukhothai_wat_chedi_si_hong.php