พื้นที่แหล่งท่องเที่ยวเชิงประวัติศาสตร์และวัฒนธรรม อำเภอขุนยวม

ประวัติชุมชน ทำบุญเหมือนม่าน ทำทานเหมือนไต” คำพูดนี้สะท้อนให้เห็นถึงความเป็นคนใจบุญสุนทานของคนไต ได้อย่างชัดเจน ขุนยวมเมืองเล็ก ๆ ที่ผ่านเรื่องราวสำคัญมามากมาย ตั้งอยู่บนสันเขาลมจึงพัดผ่านตลอดทั้งปี ในอดีตเป็นเมืองพักเพื่อผ่านไปทำการค้าที่เชียงใหม่และพม่า ทางบกเดินทางโดยวัวต่าง ม้าต่าง ทางน้ำล่องแพตามลำน้ำยวมไปแม่ลาน้อย แม่สะเรียง ขุนยวมยังเป็นเมืองที่มีความทรงจำจากสงคราม จึงมีความรักในเงาสงครามซ่อนอยู่ ความผูกพันของคนสองเชื้อชาติไทยญี่ปุ่น หยุดเวลาแล้วมารู้จักขุนยวมผ่านทางการท่องเที่ยวโดยชุมชนด้วยกันเถอะ

         ชุมชนเล็ก ๆ ที่สงบเงียบ เป็นต้นกำเนิดของแม่น้ำยวม แม่น้ำแห่งชีวิตของผู้คนทั้งชาวไทใหญ่ กะเหรี่ยง ลัวะ ม้ง และชาติพันธุ์อื่น ๆ ตำนานและเรื่องราวเริ่มต้นขึ้นที่นี่ด้วยน้ำใจและไมตรีที่อยู่คู่กับคนไทใหญ่มายาวนาน การดำรงวิถีชีวิตวัฒนธรรมของชาวอำเภอขุนยวม มีความงดงามทั้งร่างกาย จิตใจ และภาษา ตลอดจนถึงจิตสำนึกในการรักษาศิลปวัฒนธรรมให้อยู่สืบไป และด้วยความมีเอกลักษณ์ที่โดดเด่นมานาน ชาวไทใหญ่บางส่วนกระจัดกระจายอยู่ตามหุบเขาตลอดชายแดนด้านนี้เกิดการโยกย้ายมาตั้งถิ่นฐานในขุนยวมหลายรุ่น ด้วยภูมิศาสตร์ที่เป็นเส้นทางการค้าที่สำคัญของชายแดน แบบวัวต่าง ม้าต่าง และแพ จึงเป็นวิถีวัฒนธรรมของชาวไทใหญ่ในขุมยวมที่ดำเนินธุรกิจการค้าหรืออยู่ในวงโคจร ล่วงเข้ามาถึงยุคที่ทำสัมปทานป่าไม้เฟื่องฟู ขุนยวมได้เปลี่ยนบทบาทของตัวเองกลายเป็นเมืองเศรษฐกิจที่สำคัญ จนกระทั่งเจ้าเมืองขุนยวมสามารถเก็บภาษีได้เต็มเม็ดเต็มหน่วย มีความดีความชอบจนได้เลื่อนตำแหน่งเป็นเจ้าเมืองแม่ฮองสอนคนแรก จะเห็นได้ว่าขุนยวมมีความสำคัญทั้งทางเศรษฐกิจการค้า ยุทธศาสตร์ ศิลปะประเพณีวัฒนธรรม เปรียบได้ดั่งเพชรเม็ดงามที่ฉายแสงตั้งแต่อดีตจนถึงปัจจุบัน 

ประเพณีและวัฒนธรรม

1. ประเพณีปอยส่างลอง (การบวชลูกแก้ว) จัดขึ้นในเดือนมีนาคม – เมษายน ของทุกปี
2. ประเพณีเขาวงกต จัดขึ้นก่อนวันลอยกระทง 1 อาทิตย์และสิ้นสุดในวันลอยกระทงของทุกปี
3. ประเพณีปอยอ่องจ๊อด (การดับไฟเทียน) จัดขึ้นหลังเทศกาลออกพรรษา ของทุกปี

กิจกรรม

1. กิจกรรมทำสวยดอกไม้ และก๊อกซอมต่อ ที่ เทศบาลตำบลขุนยวม
2. กิจกรรมปักและย้อมผ้าทอกะเหรี่ยง
3. กิจกรรมทำข้าวหลามมูนและข้าวแต๋นงา
4. กิจกรรมทำอาหารไทใหญ่ ต.เมืองปอน

อาหารพื้นถิ่น

1. ข่างปอง การนำมะละกอซอยมาทอดให้พองและกรอบ เป็นอาหารทานเล่นของชาวไทใหญ่
2. ถั่วเน่าแผ่น ทำมาจากถั่วเหลืองหมักแล้วนำทำเป็นแผ่นบางๆ นำมาตากให้แห้ง
3. ถั่วเน่าซาคือถั่วเหลืองหมักนำมาผัดกับเครื่องแกง
4. ส่วยทะมิน ขนมหวานของชาวไทใหญ่ ทำจากข้าวเหนียวมูนกับน้ำอ้อย ราดหน้าด้วยกะทิแล้วเผาหน้าให้หอม
5. การอุ๊บคือ การทำอาหารโดยการผัดวัตถุดิบกับเครื่องแกงในน้ำมันจนน้ำงวด เช่น ไข่อุ๊บ ไก่อุ๊บ เป็นต้น

ผลิตภัณฑ์

1. กุ๊บไทใหญ่
2. เสื้อผ้าไทใหญ่
3. ผ้าทอกระเหรี่ยง